سیستم لجستیک جهانی غذا یک شبکه پیچیده است که مسئول اطمینان از حرکت بی‌نقص محصولات غذایی از تولیدکنندگان به مصرف‌کنندگان است. با این حال، این سیستم با چالش‌های متعددی روبرو است که منجر به ناکارآمدی‌های قابل توجه و خسارات مالی می‌شود. این مقاله که توسط تیم ویرا گردآوری شده است، به بررسی آمار مشکلات سیستم لجستیک غذا در سراسر جهان و پیامدهای مالی این مسائل، از جمله هدررفت غذا و بازگشت محصولات، با تکیه بر داده‌های معتبر و رسمی می‌پردازد.
دامنه لجستیک غذا
لجستیک غذا شامل مراحل مختلفی است از تولید، فرآوری، ذخیره‌سازی، حمل‌ونقل تا توزیع. هر مرحله چالش‌های منحصر به فردی را به همراه دارد که می‌تواند زنجیره تأمین را مختل کرده و به هدررفت و ضایعات غذایی منجر شود. بر اساس سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO)، تقریباً یک سوم از تمام مواد غذایی تولید شده برای مصرف انسانی از بین می‌رود یا هدر می‌رود که به حدود 1.3 میلیارد تن در سال می‌رسد.
مشکلات عمده در لجستیک غذا
- مشکلات حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی
- قطع زنجیره سرد: محصولات فاسدشدنی نیاز به یک زنجیره سرد مداوم برای حفظ کیفیت و ایمنی دارند. قطع زنجیره سرد به دلیل زیرساخت‌های ناکافی یا خرابی تجهیزات، منجر به فساد قابل توجه غذا می‌شود. FAO تخمین می‌زند که 14٪ از غذای جهان بین برداشت و خرده‌فروشی به دلیل مدیریت ضعیف زنجیره سرد از بین می‌رود. در بسیاری از کشورها، به ویژه در حال توسعه، چالش‌های لجستیک غذا به دلیل مشکلات در زنجیره سرد به شدت تشدید می‌شوند. خاموش کردن یخچال کامیونت‌ها، به منظور صرفه‌جویی در مصرف سوخت یا به دلیل خرابی تجهیزات، یکی از مشکلات رایج است که می‌تواند به سرعت منجر به فساد محصولات فاسدشدنی مانند میوه‌ها، سبزیجات و محصولات لبنی شود. علاوه بر این، کمبود داده‌های کافی و دقیق در زمینه مدیریت زنجیره سرد، نظارت و بهبود کارایی، این سیستم را دشوار می‌سازد. بدون اطلاعات دقیق در مورد دما و شرایط حمل‌ونقل، نمی‌توان به طور مؤثر از فساد و هدررفت محصولات جلوگیری کرد.
-
-
- زیرساخت‌های ناکافی: کشورهای در حال توسعه اغلب فاقد زیرساخت‌های لازم برای ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل کارآمد مواد غذایی هستند. این امر منجر به نرخ‌های بالاتر فساد و ضایعات می‌شود. بانک جهانی تاکید می‌کند که در کشورهای آفریقایی، 25٪ از ضایعات غذایی پس از برداشت، به دلیل کمبود امکانات ذخیره‌سازی اتفاق می‌افتد.
-
- ناکارآمدی‌های زنجیره تأمین
- زنجیره‌های تأمین تکه‌تکه: پیچیدگی و تکه‌تکه بودن زنجیره‌های تأمین می‌تواند منجر به سوءتفاهم و تأخیر شود. این ناکارآمدی‌ها اغلب منجر به فساد محصولات فاسدشدنی می‌شود. گزارشی از مک‌کینزی می‌گوید که ناکارآمدی‌های زنجیره تأمین مواد غذایی به 20٪ از هدررفت در جهان کمک می‌کند.
- برنامه‌ریزی ضعیف لجستیک: برنامه‌ریزی ناکارآمد لجستیک، مانند تولید بیش از حد و عدم تطابق عرضه و تقاضا، هدررفت غذا را تشدید می‌کند. برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی ضعیف لجستیک و ناکارآمدی‌های بازار، 8٪ از ضایعات غذایی جهانی را تشکیل می‌دهد.
- مسائل قانونی و انطباق
- موانع تجاری: تعرفه‌ها، سهمیه‌ها و مقررات سختگیرانه واردات/صادرات می‌توانند حرکت محصولات غذایی را به تأخیر بیاندازند و منجر به فساد شوند. مرکز تجارت بین‌الملل (ITC) گزارش می‌دهد که اقدامات غیر تعرفه‌ای 70٪ از صادرات کشاورزی جهانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به هدررفت غذا کمک می‌کند.
- استانداردهای ایمنی: رعایت استانداردهای مختلف ایمنی غذایی در کشورهای مختلف می‌تواند لجستیک را پیچیده کرده و منجر به رد و بازگشت محصولات شود. سازمان بهداشت جهانی (WHO) می‌گوید که بیماری‌های ناشی از غذا سالانه باعث 600 میلیون بیماری و 420,000 مرگ می‌شود و اهمیت استانداردهای سختگیرانه ایمنی را برجسته می‌کند.
پیامدهای مالی مشکلات لجستیک غذا
خسارات مالی ناشی از مشکلات لجستیک غذا سرسام‌آور است. این خسارات از هدررفت غذا، بازگشت محصولات و ناکارآمدی‌های موجود در زنجیره تأمین ناشی می‌شود.
- هدررفت غذا
- تأثیر اقتصادی: FAO تخمین می‌زند که هزینه اقتصادی جهانی هدررفت غذا حدود 936 میلیارد دلار در سال است . این شامل خسارات اقتصادی مستقیم برای کشاورزان و تولیدکنندگان و همچنین هزینه‌های غیرمستقیم مانند تخریب محیط زیست است.
- خسارات بخش خرده‌فروشی: خرده‌فروشان نیز به دلیل هدررفت غذا دچار خسارات قابل توجهی می‌شوند. برنامه اقدام برای ضایعات و منابع (WRAP) گزارش می‌دهد که خرده‌فروشان بریتانیا تنها سالانه حدود 2 میلیارد پوند به دلیل مواد غذایی فروخته نشده از دست می‌دهند.
- بازگشت و فراخوانی محصولات
- هزینه بازگشت‌ها: بازگشت محصولات در صنعت غذا می‌تواند هم از نظر مالی و هم از نظر شهرت هزینه‌بر باشد. انجمن لجستیک معکوس (RLA) تاکید می‌کند که بازگشت محصولات غذایی سالانه بیش از 7 میلیارد دلار برای صنعت غذای ایالات متحده هزینه دارد.
- تأثیر فراخوانی‌ها: فراخوانی‌های غذایی که اغلب به دلیل آلودگی یا نگرانی‌های ایمنی انجام می‌شود، می‌تواند پیامدهای مالی شدیدی داشته باشد. مطالعه‌ای توسط انجمن تولیدکنندگان مواد غذایی (GMA) نشان داد که هزینه متوسط یک فراخوان غذایی برای یک شرکت علاوه بر آسیب جدی به برند و کاهش فروش، 10 میلیون دلار در هزینه‌های مستقیم است.
- ناکارآمدی‌های زنجیره تأمین
- هزینه‌های عملیاتی: ناکارآمدی‌های زنجیره تأمین مانند تأخیر در حمل‌ونقل و مدیریت ضعیف موجودی، هزینه‌های عملیاتی را افزایش می‌دهد. گزارشی توسط موسسه تحقیقات کپجمینی نشان می‌دهد که شرکت‌ها می‌توانند تا 3-5٪ از فروش سالانه خود را به دلیل ناکارآمدی‌های زنجیره تأمین از دست بدهند.
- هزینه‌های زیست‌محیطی: لجستیک ناکارآمد به انتشار گازهای گلخانه‌ای بیشتر کمک می‌کند. بر اساس FAO، هدررفت غذا 8٪ از انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی را تشکیل می‌دهد که به هزینه‌های زیست‌محیطی و مالی قابل توجهی تبدیل می‌شود.
مقابله با چالش‌ها: راه‌حل‌ها و نوآوری‌ها
برای کاهش مشکلات لجستیک غذا و کاهش خسارات مالی مرتبط، چندین راه‌حل و نوآوری در حال اجرا هستند:
- فناوری‌های پیشرفته
- اینترنت اشیا و بلاک‌چین: اینترنت اشیا و فناوری بلاک‌چین لجستیک غذا را با افزایش ردیابی و شفافیت متحول کرده‌اند. این فناوری‌ها به نظارت بر وضعیت محصولات غذایی در زمان واقعی کمک کرده و رعایت استانداردهای ایمنی را تضمین می‌کنند.
- هوش مصنوعی: الگوریتم‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برنامه‌ریزی لجستیک را با پیش‌بینی تقاضا و مدیریت موجودی به صورت کارآمدتر بهینه می‌کنند. این امر تولید بیش از حد را کاهش داده و هدررفت را به حداقل می‌رساند.
- بهبود زیرساخت‌ها
- سرمایه‌گذاری در زنجیره سرد: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های قوی زنجیره سرد به ویژه در مناطق در حال توسعه، می‌تواند به طور قابل توجهی فساد مواد غذایی را کاهش دهد. اتحادیه جهانی زنجیره سرد (GCCA) بر نیاز به مشارکت‌های عمومی-خصوصی برای بهبود لجستیک زنجیره سرد تأکید دارد.
- تسهیلات ذخیره‌سازی پیشرفته: ساختن تسهیلات ذخیره‌سازی بهتر مانند سیلوها و انبارهای با فناوری‌های پیشرفته حفاظت، می‌تواند ضایعات پس از برداشت را کاهش دهد. FAO از استفاده از راه‌حل‌های ذخیره‌سازی هرمی برای جلوگیری از فساد و آلودگی حمایت می‌کند.
- اصلاحات سیاستی و قانونی
- هماهنگ‌سازی استانداردها: هماهنگ‌سازی استانداردهای ایمنی غذایی و کاهش موانع تجاری می‌تواند لجستیک غذای بین‌المللی را ساده کند. کمیسیون کدکس آلیمنتاریوس به دنبال ایجاد استانداردهای غذایی یکنواخت برای تسهیل تجارت جهانی است.
- حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان کوچک: ارائه آموزش و منابع به کشاورزان و تولیدکنندگان کوچک می‌تواند روش‌های جابجایی و ذخیره‌سازی آنها را بهبود بخشد و هدررفت غذا در منبع را کاهش دهد. بانک جهانی از ابتکاراتی که به بهبود روش‌های کشاورزی و زیرساخت‌ها در کشورهای در حال توسعه می‌پردازد، حمایت می‌کند.
نتیجه‌گیری
چالش‌های موجود در سیستم لجستیک جهانی غذا قابل توجه و چندوجهی هستند و منجر به هدررفت و ضایعات غذایی و خسارات مالی عمده می‌شوند. مقابله با این مسائل نیازمند یک رویکرد جامع است که شامل نوآوری‌های فناوری، بهبود زیرساخت‌ها و اصلاحات سیاستی باشد. با اجرای این راه‌حل‌ها، می‌توانیم کارایی لجستیک غذا را بهبود بخشیم، هدررفت را کاهش دهیم و خسارات مالی را به حداقل برسانیم و در نهایت به یک سیستم غذایی پایدارتر و مقاوم‌تر کمک کنیم.
